Anadoluda dün oldugu gibi bugün de birçok âlim yetismis, bu âlimler toplumun manevi anlamda insasinda önemli hizmetler vermislerdir. Bunlarin birçogu bir yandan talebe yetistirirken, diger yandan da çesitli alanlarda kitap ve risaleler telif etmislerdir. Sirnakli âlim Molla Feyzullah Erzen (1932-2002) de bu alimlerden birisidir. Molla Feyzullah, Sirnakin Güçlükonak ilçesine bagli Findik köyünde dünyaya gelmistir. O henüz küçük yaslarda ilim tahsiline baslamis ve bölgedeki birçok âlimden ders almistir. Belli bir bilgi birikimine ulasinca da çesitli ilimlerde pek çok eser telif etmistir. Bu telifattan bir tanesi de Levâmiul-Cevâhir bi Isnâ Asere Ilmen Yucâhir adli eseridir. Müellifin söz konusu eseri incelendiginde tefsir, hadis, kelam gibi ilimlerin yani sira felsefe, cografya, nahiv, sarf, kiraat, ve edebiyat gibi farkli alanlarla ilgili çesitli degerlendirmelere rastlanmaktadir. On iki ilmi ihtiva eden bu eserde müellif özellikle Arap diline dair önemli degerlendirmelerde bulunmustur. Bu çalismada Sirnakli Alim Molla Feyzullah Erzenin söz konusu eserinde Arap diliyle ilgili degerlendirmeleri ele alinacaktir.

Le seretay sedey bîstewe edebî mindallanî kurd le Kurdistanî Îraq derkewtûwe û sereta be sîri û sirûdî mindallan destî pêkirdûwe. Yekêk lew nawaney destî le pêsxistinî edebî mindallanî kurd da hebûwe be sêwezarî kirmancîy nawerrast le Kurdistanî Îraq da, Letîf Hellmetî saîr e. Letîf Hellmet wek saîr û çîroknûsêkî dîyar le nîwey duwemî heftakanî sedey rabirdûwewe destî dawete nûsîn û wergêrranî sîri û çîrok bo mindallan û ta êstas berdewam e. Eger Zîwer û besêk le hawrrêkanî rêberayetî edebî mindallanî kurd biken le bîstekanî sedey rabirdûwe we ta kotayî nîwey yekemî sedey rabirdû. Goran û edîbanî diway xoysî be newey duwemî edebî mindallanî kurd dabnirên, ewa Letîf Hellmet le çaregî kotayî sedey bîstem be nûwêkerewey ziman û form û nawerokî sîri û çîrokî mindallan dadenirêt. Ewîs wek zorbey here zorî saîranî pês xoy û hawserdemî xoy sereta be sîrî gewran destî pêkirdûwe, pasan hatûwete ser biwar û babetî mindallan. Lem lêkollîneweye da hewill dedrêt le ziman û formî ew saîre qise bikrêt, herweha peyam û nawerokî têkistekanî bixrête ber bas, herwek ew sîma û regezaney ew saîre le saîranî ber le xoy cuda dekatewe sîrove bikrêt.

Sêx Evdirrehman Aqtepî (1842-1910) li navçeya Çinarê ya Amedê hatiye dinyayê. Sêxekî Neqsîbendî-Xalidî bû. Lê di heman demê de muderrîs, lêkolîner û helbestvan bû. Di gelek qadên cuda da berhemên pir girîng nivîsandine. Piranîya berhemên wî bi Erebî ne. Lê du berhemên xwe yên Kurdî/Kurmancî hene. Yek ji wan dîwana wî ye. Navê dîwana wî Dîwana Rûhî ye û bi awayekî klasîk hatiye nivîsandin. Aqtepî di dîwana xwe de teva mijarên cur bi cur bi giranî li ser evîna îlahî sekinîye. Di helbestên xwe yên tesewwufî-evînî de ji remz û nîsaneyan pir îstîfade kiriye. Ev remz bi piranî ji qadên wek ajal, gîya, kesayet û endamên yarê ne. Em ê di vê xebatê de li ser besa gîyayan bisekinin. Di besa gîyayan da dar, meywe û kulîlk hene. Ev remz di helbesta klasîk da bi piranî ji bo xwesikîya yarê tên bikar anîn. Aqtepî jî bi heman awayî cih daye sibandinên bi vî rengî. Aqtepî dora 14 heb nîsaneyên gîyayî bi kar anîne. Hinek ji van bi alîyekî tenê, hinek jî bi çend alîyan hatine behskirin. Em ê ji bo her remzekê ku çend wateyên cuda hebin behsa wan bikin û mînakên wek hev ên derbarê wê wateyê li bin bidin. Bi vî awayî nêrîna edebî ya Aqtepî ya li ser gîyayan bastir dê were dîtin û fehmkirin.

Fonolojî û Fonetîk her çiqas yewbînan reyde eleqedar bê zî heman çîyan ser o nêvindenê. Fonolojî hîna zêde qaydeyanê vengî yê ziwanêkî ser o vindeno û nê qaydeyan goreyê sîstematîkî rêz keno. Zazakî mîyanê sînoranê Tirkîya de yena qalîkerdis û her mintiqa goreyê xo wayîrê taybetmendîyan a. Na xebate de Zazakî goreyê hîrê mintiqayan ameya dabes kerdene. no dabeskerds de Sêwregi sey basûrî, Çewlîg sey merkezî û Dêrsim zî sey vakurî ameyo hesab kerdene. Nê hîrê mintiqayî goreyê peymanê fonolojî ameyê tedqîq kerdene. Na xebate de amanco sereke goreyê peymanê fonolojî taybetmendîyanê mintiqayanê Zazakî tesbîtkerdis û nê mintiqayan pê reyde muqayesekerdis o. Na xebate de her vengê Zazakî goreyê mintiqayan frekansê ci ameyê tesbît kerdene û nîsbetê nê frekansan mintiqayanê bînan a têver neyayê. Badê cû rûdanê vengan goreyê mintiqayan ameyê tesbît kerdene. Na xebate de taybetmendîyê zazakî goreyê akustîkî zî ameyê analîz kerdene.

Ferhengên menzûm ên ku bi perspektîfek berfireh derfeta lêkolana zimanekî didin mirov hem berhemên girîng in hem ji bo hînbûna zimanekî biyanî xebatên berdar in. Ev ferheng, bi armanca hînkirina zarokan ya agahiyên bingehîn yên zimanekî hatiye amadekirin. Digel vê yekê ferhengan, bingehek zimannasiyê, agahiyên di derbarê kês û pîvanan de dane ji xwendevanan re çêkirine û ji kesên meyla wan li sairtiyê heyî re bingehek sairtiyê çêkirine. Ji vî aliyî ve ev ferheng ji aliyê xwe yê edebî bêhtir bi aliyê xwe yê hînker hatine zanîn. Em dê di vê xebata xwe de di derbarê ferhenga menzûm Kitab-u Ehmediye’yê û kesayetiya edebî û jiyana muellifê wê Sêx Merûfê Nodeyî de agahiyan bidin. Di vê xebatê de, pistî hin kurteagahiyên di derbarê kevnesopiya ferhengên menzûm û Sêx Merûfê Nodeyî de, em dê ji aliyê ruxsarî, naverokî û zimên ve ferhenga muellifî vekolin.

???? ??????? ??????? ??????? ???? ??? ??? ????? ????? ??? ????? ????? ???? ??????????? ????????? ???? ??????? ??? ????? ???????? ??? ?????? ????????. ?? ??? ????????? ????????? ???? ???? ??? ?? ????? ??????? ???????? ???? ??????? ??????? ?? ????????? ????????? ???? ???? ?????? ???? ??????? ?? ????? ????????? ????????? ???? ??????? ???? ??? ??? ?????? ??????? ???????? ?????? ?????.

Sîmbol û hêma û mîsal payeyê serekeyê edebîyata sofîgeriyê pêk dînin, ji ber ku di nerîn û felsefeya sofîgerî da her tist di cîhana mecazî da (nasutî) remiz û hêmaya cîhana heqîqî ye (lahutî), ji aliyek dîve sembol û hêma di helbesta îrfanî da amrazekê herî girîng e sexmeratî avakirina raman û meneyê. Melayê Cizîrî di çarçovê helbesta xwe ya sofîgerî da qala deryayek ji meneyê diket, bi rastî jî li gorî vekoler û vexûner û pisporan, helbesta Cizîrî ji kûratîya raman û meneyê cihek taybet di edebiyata kurmancî da girtîye, eve jî vedigerê bo behreya Cizîrî di bikarbirina sembol û hêmayan di helbestên xwe da bi gistî. Di vê kurte vekolînê da nimuneya bikarbirina sembola balindeyan di helbesta Melayê Cizîrî da tê vekolînkirin û bi diyarîkirona girîngiya behreya Cizîrî li çewaniya bikarbirina hêmayên tewalan bi amajekirin bi bikarbirina heman sembol li cem Hafizê Sîrazî.